Ayna Nöronlar
Karşınızda esneyen birini görünce esnediğiniz, sebepsizce kahkaha atan birini görünce eşlik ettiğiniz ya da biri ağlarken onunla beraber hüzünlenip üzüldüğünü fark ettiğiniz oldu mu?
Cevaplar evet olacak çünkü nedeni ayna nöronlarımız
Ayna nöron nedir?
Ne işe yarar?
Ayna nöronların bize kattığı beceriler neler?
“Bilim dünyası için DNA’nın keşfinden daha önemli bir aşamadır” demiş.
V.S. Ramachandran
30 yıl önce Rizolatti ve ekibi tarafından bir makak beyninde keşfedilmiştir. Beynin broca bölgesinde olduğu anlaşılan ayna nöronlar makakların bir ayna gibi “taklit etme” yetenekleri olarak bulunmuştur. Ayna nöronlar keşfedildiği bir diğer hayvan ise kuşlardır. Ses algılama ve şarkı söyleme özelliği ile bağlantılı olup kuşların ötmesini sağlayanın da bu nöron olduğu sonucuna varılıyor.
Ayna nöronların insanlarda nöron sisteminin biliş ve eylem arasında bir köprü oluşturduğunu düşünülmekte. Eylemlerin tanınması, yorumlanması, taklit edilmesi, empati, öğrenme ve hafıza gibi alanlarda ilişkilendirilmekte…
Dil becerileri
Beden dili
Taklit
Öğrenme
Empati
Sosyal beceriler
Kültür aktarımı
Ramachandran Tedx konuşmasından bir kısım;
“Ve aslında diğer insanlardan ayrı tek başına gözlemleyen insanları gözlemleyen gerçek bağımsız bir benlik yoktur.
Gerçekte siz sadece Facebook veya internet ile değil aslında kelime anlamıyla nöronlarınızla birbirinize bağlısınız.”
Vilayanur Ramachandran
Ayna Nöronlar ve Empati
Frans de Waal ve ekibi yaptığı deneylerde ayna nöronların empatiyi içerdiğini öne sürüyor ve başka bir insanın hareketlerini ve duygusal durumunu gördüğümüzde beynimizdeki bazı bölgelerin aktive olması ile açıklıyor.
Empati kurabilme yeteneğinin de benliğimizin farkında olmamızla ilişkilendiriyor.
Ayna nöronlar başkalarının eylemlerini kendince nasıl yorumladığı ile ilgidir. Bu nedenle herkes empati kurarken kendi deneyimlerin ve tecrübelerinden yararlanarak karşı taraf ile empati kurar.
Birinin bir yeri kesildiğinde aynı yerde acıyı duymamız
Esneyen birinin karşısında bizimde bir süre sonra esneme isteği duymamız ve esnememiz
Midesi bulanan veya bir şeyden tiksinmiş bir kişinin yüz ifadesinde bizim de aynı hisleri duymaya başlamamız
Bir ortamda bizden bağımsız kişilerin gülme seslerini duyduğumuzda gülümsememiz
Ya da ağlayan birini gördüğümüzde üzülmemiz, gibi birçok örnek verebiliriz.
Ayna Nöronlar ve Sürü Psikolojisi
Birbirimizden etkilenmemiz, kitlelerin benzer davranışlar göstermesi ve sürdürmesi gibi açıklanabilir.
İnsanların ait olma duygusundan sonra en çok ihtiyaç duyduğu duygulardan biri gruba dahil olma ve onay alma isteğidir. Bu durumu en iyi sağlayan ortam bir grubun içinde olup benzer davranışlar göstermek olarak düşünülebilir.
Klinik Psikolog Yeliz Bayraktar Aymete
Ayna nöronlar ile ilgili bazı deneyler;
Ayna nöronlar ilk olarak, 1980'lerden başlayarak 1990'lara kadar bunlar üzerine araştırma yapan Giacomo Rizzolatti ve ekibi tarafından bulundu. Bu nörofizyolojistler, Macaca nemestrina türü 3 tane makağın ventral premotor kortekslerine elektrotlar yerleştirerek makakların el ve vücut hareketlerini bir süre takip ettiler. Deney boyunca, maymunların karşıdaki kişinin hareketlerini taklit etmelerini sağladılar. Bu süre zarfında F5 bölgesindeki bazı nöronların, taklit hareketlere karşılık verdiğini fark ettiler. Bu nöronlara da “ayna nöronlar” dendi. Araştırma, yapıldıktan sonra Nature’a gönderilmiş olsa da, insanların ilgisini çekmeyeceği düşünülerek makale kabul edilmedi. Devamındaki araştırmalarda, bu tarz bir ayna sisteminin insan beyninin Broca bölgesinde de olduğu anlaşıldı.
2005 yılında Marco Iacoboni ve bir grup bilim insanı, yaptıkları araştırma sonucu yukarıda bahsettiklerimizin sebebinin “ayna nöronlar” olduğunu öne sürdü.
Maymun deneylerinde de görüldüğü gibi, ayna nöronlar makakların F5 olarak da adlandırılan inferior frontal giruslarındave ayrıca inferior parietal lobüllerinde bulunur. Makaklarda bu nöronların tam olarak görevi öğrenilememiş olsa da, bilinen tek gerçek yavru makakların dahi insanların hareketlerini taklit edebiliyor olması. Bu nöronların yetişkin maymunlarda bir başka maymunun ne yaptığını anlamaya olanak sağladığı ise üzerinde en fazla durulan tahmin durumunda.
Ayna nöronlarının keşfedildiği bir diğer hayvan ise bir kuş türü. Bataklık serçesi olarak da isimlendirilen, Melospiza georgiana türü kuşun ses algılama ve şarkı söylemekte çok aktif oldukları biliniyor. Bu tür üzerinde yapılan araştırmalarda, ötme sırasında –özellikle de şarkı söyleme ritüelleri sırasında–beyinlerinin HVC bölgesine gönderilen elektrotların daha aktif olduğu görüldü. Araştırmanın sonunda kuşların ötmesini de sağlayan bu bölgede ayna nöronlarının
Kaynak; Evrim Ağacı